Gümüşhane’nin Sadak Köyü sınırları içinde bulunan ve Anadolu’daki tek lejyon kenti olan Satala Antik Kenti’nde kazı çalışmaları hızla sürmektedir.
Kazı ekibi, kastrum ile nekropol alanlarındaki çalışmaları çerçevesinde bu yıl mezarlık alanında büyük bir keşif gerçekleştirdi. Yaklaşık 20 santimetre boyundaki İsis büstü, bir lejyon mezarlığı içerisinde gün yüzüne çıkarıldı. Restorasyonu tamamlanan büstün Gümüşhane Müzesi’nde sergileneceği bilgisi edinildi.
Lejyon askerlerinin genelde Yunan-Roma tanrılarına tapınmaları bilinirken, doğulu bir tanrıçaya ibadet ettiklerine dair bu buluntu, arkeoloji camiasında önemli yankı buldu. Satala Antik Kenti daha önce, 1872 yılında kaçak kazılarla elde edilen ve İngiltere’ye götürülen Afrodit büstüyle tanınmaktaydı. 2025 yılında keşfedilen İsis büstü, 150 yıl aradan sonra yasal olarak bulunan ilk büst olma özelliğini taşıyor.
Kazı başkanı Dr. Öğr. Üyesi Elif Yavuz Çakmur, bu buluntunun lejyonerlerin inanç sisteminin çeşitliliğini yansıttığına ve Satala kazılarının ilerleyen dönemlerde daha birçok keşif yapma potansiyeli barındırdığına dikkat çekti.
“BU KEŞİF ULUSLARARASI ARKEOLOJİ ÇEVRELERİNDE SES GETİRDİ”
İsis büstünün bilimsel ve kamuoyu nezdinde büyük ilgi gördüğünü belirten Dr. Elif Yavuz Çakmur, “Satala Antik Kenti’nde 2025’te hem kastrum hem de nekropol alanında kazı çalışmaları sürdürülmektedir. Bu yılki mezarlık alanında karşılaşılan buluntu, Mısır Tanrıçası İsis’in büstüdür. Normalde lejyon askerlerinin Yunan-Roma tanrılarına ibadet ettiği bilinse de, doğulu bir tanrıya tapınmaları burada ilk kez kaydedilmiştir. Bu durum, Roma İmparatorluğu’nun genişleme dönemindeki askerlerin farklı etnik kökenlerden oluştuğunu göstermektedir. Kazı ekibi, büstün hangi tanrıya ait olabileceğini araştırırken, ilk olarak bölgede bulunan Mitra tapınımına dair objeleri dikkate aldı, fakat yapılan incelemeler neticesinde eserin İsis’e ait olduğu tespit edildi. Bu keşif, yalnızca yerel değil, aynı zamanda uluslararası arkeoloji çevrelerinde de önemli bir yankı buldu,” ifadelerini kullandı.
“150 YIL SONRA YASAL KAZIYLA ÇIKARILAN İLK BÜST”
Mısır Tanrıçası İsis büstünün, 150 yıl sonra yasal bir kazı ile çıkarılan ilk büst olduğunu ifade eden Dr. Çakmur, “Antik kaynaklarda lejyonerlerin doğulu tanrılara ibadet ettiklerine dair veriler mevcut. Ancak Satala’da bu konuda ilk somut kanıt elde edilmiştir. İsis büstü, tarihi açıdan önemli bir değer taşımaktadır çünkü Satala, 1870’li yıllarda kaçak kazılarla elde edilen ve günümüzde British Museum’da sergilenen Afrodit büstü ile tanınıyor. Bu yeni buluntu, 1872’den sonra yasal yollarla elde edilen ilk büst olma özelliğiyle öne çıkıyor. Yüzyıllar sonra yasal kazılarla elde edilen bir büstün bulunması, Satala’nın önemini bir kere daha gözler önüne serdi. Artık burada bulunan eserler Gümüşhane Kent Müzesi’nde sergilenecek. Restorasyon çalışmaları süren İsis büstü de yakın zamanda sergiye hazır hale getirilecektir. Kazı ekibi, aynı zamanda bu buluntunun üzerinde bilimsel yayın hazırlıkları yaparak eseri uluslararası alanda tanıtmayı amaçlıyor,” dedi.
“İSİS BÜSTÜ SATALA’NIN BİNLERCE YILLIK TARİHİNE IŞIK TUTUYOR”
Restorasyon sürecinin devam ettiğini vurgulayan Dr. Çakmur, “Büst yaklaşık 20 santimetre boyunda ve kaidesiyle birlikte çiçek kaliksinden yukarıya doğru bir form sergiliyor. İsis simgesi olan taht biçimli tacın bir kısmı kayıp, ancak restorasyon tamamlandığında bu eksiklik giderilecek. Ayrıca İsis’in simgesi olarak bilinen ‘İsis düğümü’ detayı da büst üzerinde belirgin bir şekilde yer alıyor. Tüm restorasyon işlemleri tamamlandığında, eser bilimsel açıdan değerlendirilecek. İsis büstü, Satala’nın binlerce yıllık tarihine ışık tutmakla kalmayıp, lejyonerlerin inanç sistemlerindeki çeşitliliği ve doğulu tanrılara olan ilgilerini de net bir şekilde ortaya koyuyor. 1872’deki Afrodit büstünden 150 yıl sonra yasal yollarla çıkarılan bu ikinci büst, kazıların gelecekte yeni keşiflere kapı aralayacağının bir göstergesi olarak değerlendirilmektedir,” şeklinde konuştu.
