Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) Deniz Bilimleri Enstitüsü Müdür Yardımcısı Prof. Dr. Mustafa Yücel, liderliğinde, 3 kadın ve 2 erkekten oluşan 5 kişilik bir ekip, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) tarafından desteklenen önemli bir araştırma projesini hayata geçiriyor. “DeepTrace” adlı bu proje, Avrupa Araştırma Konseyi (ERC) Konsolidatör Hibesi kapsamında 2,4 milyon avro bütçe ile yürütülmekte olup, okyanusların derinliklerinde deniz yaşamını incelemeyi amaçlıyor. Projenin temel odak noktası, Karadeniz ile Atlantik ve Pasifik Okyanusu’ndaki 2 bin 500 metre derinliğe kadar uzanan, ışığın ulaşmadığı alanlardaki deniz biyoçeşitliliğini keşfetmektir.
Projenin 2028 yılına kadar tamamlanması hedefleniyor. Bu hafta başlayacak olan araştırma seferleri, ilk olarak Pasifik Okyanusu’nda gerçekleştirilecek ve bu sefer 36 gün sürecek. Bu araştırma seferine, ABD’deki Delaware Üniversitesi ve Rensselaer Politeknik Enstitüsü’nden de araştırmacılar katılacak. Yücel, önceden belirlenmiş olan hidrotermal bacaların bulunduğu 2 bin 400 ila 2 bin 600 metre derinlikteki bölgelere odaklanacaklarını vurguladı.
Prof. Dr. Mustafa Yücel, derin deniz dalışlarının “Atlantis” adlı araştırma gemisi ile gerçekleştirileceğini belirtmiş ve bu çalışmaların Titanik’in enkazını keşfeden Alvin araştırma denizaltısı ile yapılacağını da ifade etmiştir. Bu projede, uzayda yaşamı araştırmaya yönelik derin deniz bilimlerini kullanarak, okyanuslardaki derin deniz hidrotermal bacalarının yaşama elverişli ortamlarını ve buralarda yaşam izlerini arayacaklarını da sözlerine ekledi. Bu bağlamda, Jüpiter ve Satürn’ün buzla kaplı uydularındaki okyanusların keşfine dair önemli veriler toplanılması hedeflenmektedir.
Özellikle, 2030’larda Europa uydusundan elde edilecek veriler, okyanusun içeriğinin keşfine ışık tutacak. Ekibin hedeflerinden biri, elde edilen sıvı çıkışlarının moleküler yapısını hem okyanusun yapısını hem de hidrotermal bacaların özelliklerini açıklamak için incelemek. Yücel, bu bilgilerin elde edilebilmesi için önce kendi okyanuslarımızda benzer araştırmaların yapılması gerektiğini vurguladı.
Dr. Suna Tüzün, ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü’nün proje seferlerinin koordinatörü olarak önemli bir rol oynamaktadır. Tüzün, Alvin denizaltısı ile dalış yaparak, hidrotermal bacalar üzerinden su ve kimyasal örneklemeler toplayacaklarını belirtmiştir. Her dalışın 6 ila 8 saat süreceği ve denizaltında aynı anda 2 bilim insanının bulunacağı bilgisini paylaşan Tüzün, bu keşiflerin bilimsel katkıları açısından büyük bir önem taşıdığını vurgulamıştır.
Araştırma ekibi için bu fırsatın heyecan verici olduğunu belirten Tüzün, özellikle Türk kadınlarının derin deniz araştırmalarında yer almasının önemini vurgulamaktadır. Genç kızların bilime ve deniz araştırmalarına olan ilgilerini artırmayı hedefleyen bu projenin, kadınlara rol model olacağına inandığını da ifade etmiştir. Bu tür projeler ile genç kadınların bilim dünyasında yer alabileceklerini gösteren Tüzün, bunu ilham verici bir çalışma olarak nitelendirmiştir.
Sonuç olarak, “DeepTrace” projesi, deniz bilimlerinin yanı sıra uzay araştırmalarına da katkı sağlayacak bir bakış açısına sahip. Derin denizlerdeki araştırmaların, yaşamın izlerini ve potansiyel olarak evrensel yaşamı keşfetme yönünde atılan adımlar olması açısından büyük öneme sahip olduğu ifade edilmektedir. Türk bilim insanlarının bu alandaki çalışmaları, uluslararası işbirliğine ve bilime önemli katkılar sağlayacaktır.
