Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın gerçekleştirdiği yoklamalar, 2022 yılı boyunca basında sıkça yer aldı. Bu yoklamalar, özellikle günlük hasılatı tespit etmek amacıyla sıklıkla başvurulan bir denetim modeli olarak öne çıkıyor. Son yıllarda, geleneksel yoklama süreçlerine e-Yoklama adı verilen elektronik denetim yöntemi de eklenmiştir. Peki, yoklama ve e-Yoklama tam olarak nedir?
Yoklama müessesesi, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu çerçevesinde düzenlenmiştir. Yoklama, mükelleflerin ve mükellefiyetle ilgili maddi olayların, kayıtların ve mevzuların araştırılması ve tespit edilmesi sürecidir. Yoklama konusunda yetkili olan kişiler ise vergi dairesi müdürleri, yoklama memurları, yetkili makamlar tarafından görevlendirilen kişiler, vergi denetimi ile yetkilendirilmiş gelir uzmanlarıdır.
Yoklamaya yetkili memurların çeşitli yetkileri bulunmaktadır. Bu yetkilerin başında, işletmelerin günlük hasılatlarını tespit etme işlemi yer almaktadır. Ayrıca, ödeme kaydedici cihaz kullanma zorunluluğuna uymayan işletmelerin denetlenmesi, bu cihazların belirlenmiş kurallara uygun kullanılıp kullanılmadığının incelenmesi de yoklama memurlarının yetkileri arasında bulunmaktadır. Diğer konular ise güncel kayıtların tutulduğu defterlerin işletmelerde bulundurulup bulundurulmadığı ve vergi kanunlarına uygun biçimde gerekli belgelerin düzenlenip düzenlenmediğinin denetimi şeklindedir. Faturasız mal bulunuşu gibi unsurların tespiti de bu sürecin önemli bir parçasıdır.
Gelir İdaresi Başkanlığı, e-Devlet Uygulamaları çerçevesinde yoklama ve denetim süreçlerinin mobil teknolojiler ile daha etkin hale getirilmesi için “Elektronik Yoklama” projesini hayata geçirmiştir. e-Yoklama Sistemi sayesinde bu denetim faaliyetleri artık geleneksel yöntemlerin dışında, mobil cihazlar aracılığıyla gerçekleştirilir hale gelmiştir. Bu sistem, mükelleflere ait bilgilere her yerden anlık olarak ulaşmayı mümkün kılmanın yanı sıra, elektronik yoklama talep eden birimlere de direkt yoklama sonuçlarına ilişkin bilgi aktarımı sağlar. Sistem, GPS teknolojisi ile denetim yapan personelin konumunu takip ederek, denetim ve koordinasyonda etkinliği artırmayı hedefler. Denetim kanıtı niteliğindeki görsel veriler (resim, video vb.) dijital ortamda temin edilerek sisteme aktarılabilmektedir.
Geçtiğimiz takvim yılının tamamında, Gelir İdaresi Başkanlığı toplamda 2 milyon 319 bin 134 adet e-yoklama işlemi gerçekleştirmiştir. Bu rakam, e-Yoklama sisteminin ne kadar geniş bir uygulama alanı bulduğunun ve denetim süreçlerinin dijitalleşmesinin önemini göstermektedir. Geleneksel yoklamaların yerini alan bu sistem, hem zaman tasarrufu sağlamakta hem de süreçlerin daha şeffaf ve denetlenebilir hale gelmesine olanak tanımaktadır.
Sonuç olarak, yoklama ve e-Yoklama süreçleri, vergi mükelleflerinin denetiminde kritik bir rol oynarken, günümüz teknolojilerinin sunduğu imkânlarla daha verimli ve etkili hale getirilmektedir. Bu sayede, vergi kaçakçılığı ve usulsüzlüklerin önlenmesine yönelik önemli adımlar atılmış olunmaktadır.
