Çanakkale’nin Güzelyalı köyü sahilinde, Kırım Savaşı sırasında İngilizler tarafından yaptırılan dünyanın ilk prefabrik hastanesine ait tarihi bir çeşmenin taşı, sahildeki bir duvar içinde kalmıştır. Bu çeşme taşının, savaş dönemine ait önemli bir hatıra olduğunu belirten Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Reyhan Körpe, bu taşın korunması gerektiğine dikkat çekmiştir.
Prof. Dr. Körpe, hastanenin ünlü İngiliz mühendis Isambard Kingdom Brunel tarafından tasarlandığını ve Londra’da üretilen parçaların Güzelyalı’ya gemilerle taşındığını ifade etmiştir. Bu hastane, Kırım Savaşı sırasında yaralanan İngiliz askerlerine hizmet vermiştir. Ayrıca, bu taşın 170 yıl öncesine dayanan bir savaş hatırası olduğunu vurgulamıştır. “Bu taş, İngiliz askerler için kurulan ilk prefabrik hastaneye su sağlayan yapının parçasıdır. Şu an bir duvarın içinde sıkışıp kalmış durumda. Bu tarihi belgenin uygun koşullarda korunup, bilgi tabelasıyla tanıtılması daha doğru olur” şeklinde bir çağrıda bulunmuştur.
Kırım Savaşı’nın 1854-1856 yılları arasında gerçekleştiğine dikkat çeken Prof. Dr. Körpe, bu dönemde oldukça önemli olayların yaşandığını belirtmiştir. 19. yüzyılda Osmanlı tarihinin önemli bir parçası olan bu savaşta, İngiltere’den 100 binin üzerinde asker Osmanlılarla birlikte Ruslara karşı savaşmak üzere gelmiştir. Savaş sırasında ağır kayıplar veren İngiliz ordusu, pek çok askerini kaybetmiş ve yaralanmıştır.
İngiltere’de bu haberlerin duyulmasının ardından, askerlerini iyileştirmek için hastaneler yapma gereği ortaya çıkmıştır. Florence Nightingale, bu amaçla İstanbul’a gelmek üzere yola çıkmıştır. İngilizler, İstanbul’un yanı sıra Çanakkale Boğazı civarında da çeşitli seyyar hastaneler inşa etmiştir. Güzelyalı’daki seyyar hastanenin yapımına 1856 yılında başlanmış olup, İngiliz mühendis Brunel’in tasarımıyla Londra’da hazırlatılan parçalar 8 Mayıs 1855 tarihinde 23 gemiyle Güzelyalı’ya getirilmiştir. Bu hastane için sahil kenarına 50 büyük baraka inşa edilmiştir. Hastane için su kaynağı ise İntepe’den temin edilmiştir ve yaklaşık bir yıl süreyle Kırım’da yaralanan İngiliz askerleri tarafından kullanılmıştır.
Savaşın sona ermesiyle birlikte, 1856 yılında İngiltere ve Rusya arasında barış sağlanmış ve hastane kapatılmıştır. Prof. Dr. Körpe, Brunton’un askerlerin nekahet devresinde hastane boş kalmasın diye Troya civarında kamp yaptığını ve Schliemann’dan önce Troya’da ilk kazıları gerçekleştirdiğini belirtmiştir. Fakat bu kazıların pek fazla arkeolojik değeri olmamıştır. Bununla birlikte, İngiliz askerlerinin burada fazla tahribat yapmadan bölgeyi terketmiş olmaları bir şans olarak nitelendirilmektedir. Bu çeşme taşı, tarihsel öneminden dolayı ilk prefabrik hastanenin izlerini işaret etmektedir ve bu açıdan kayda değer bir tarihsel belge niteliği taşımaktadır.
