Engellilere yönelik çeşitli muafiyetler uygulanmaktadır.
ÖTV istisnası, elektronik cihazlar, konut vergileri, tıbbi ürünler ve kamu hizmetleri gibi birçok alanda farklı muafiyetler ve indirim fırsatları sunulmaktadır.
166 BİN ARAÇ SATILDI
Hazine ve Maliye Bakanlığı’na bağlı Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB) verilerine göre, 2024 yılının Ocak-Ekim döneminde engelli bireyler için ÖTV muafiyetiyle 166 bin sıfır otomobil satışı gerçekleşmiştir.
Ancak bazı engel grupları, bu ÖTV indiriminden faydalanma imkânına sahip değildir.
ENGELLİ BİREYLERİN YARARLANDIĞI MUAFİYETLER
Elektronik cihazlar alanında, cep telefonları, bilgisayarlar veya beyaz eşyalar için engellilere özel bir ÖTV ya da KDV muafiyeti yer almazken, yalnızca eğitim, meslek veya günlük yaşamı kolaylaştırmaya yönelik özel üretilmiş cihazlar ve yazılımlar KDV istisnası kapsamına girmektedir.
KDV’SİZ CİHAZLAR
Bu doğrultuda, görme engellilere yönelik kabartma klavye, baston, yazı makineleri; ortopedik engelliler için tekerlekli sandalyeler, protez ve ortez gibi araçlar ile özel bilgisayar programlarında KDV uygulanmamaktadır.
EMLAK VERGİSİ MUAFİYETİ
Konut ve emlak vergisi açısından, engelli bireyler için önemli bir muafiyet sağlanmaktadır. Sadece bir konuta sahip olan ve bu konutun brüt alanı 200 metrekareyi aşmayan, yüzde 40 ve üzeri engelli sağlık raporuna sahip vatandaşlar emlak vergisinden muaf tutulur. Bu haktan yararlanmak için ilgili belediyeye başvurarak rapor ve tapu belgelerinin ibraz edilmesi gerekmektedir.
SAĞLIK ÜRÜNLERİ
Sağlık ürünleri ve tıbbi cihazlarda da benzer muafiyetler uygulanmaktadır. Sağlık Bakanlığı ve KDV Kanunu uyarınca, engelliler için özel olarak üretilen tıbbi cihaz ve ekipmanların alımında KDV talep edilmemektedir. İşitme cihazları, tekerlekli sandalyeler, protez ve ortezler bu kapsamda değerlendirilmektedir.
MÜZE GİRİŞLERİ VE TİYATROLAR
Eğitim ve kültürel hizmetlerde vergisel olmayan, erişime dayalı kolaylıklar öne çıkmaktadır. Yüzde 40 ve üzeri engelli raporu bulunan bireyler, müze, ören yeri, milli park, tabiat parkları ile devlet tiyatrolarından ücretsiz olarak faydalanabilmektedir.
ŞEHİR İÇİ TOPLU TAŞIMA
Kamu hizmetlerinde de çeşitli muafiyet uygulamaları bulunmaktadır. Engelli kimlik kartına sahip bireyler, şehir içi toplu taşıma hizmetlerinden ücretsiz faydalanmaktadır. Bu ayrıcalık, otobüs, metro ve vapur gibi toplu taşıma araçlarında tüm illerde geçerlidir.
Engellilere yönelik vergi muafiyetleri ve hizmet kolaylıkları, bireylerin toplumsal yaşama daha etkin katılımını teşvik etmek amacıyla devam etmektedir.
YÜZDE 90 VE ÜZERİ ENGEL ORANINA TAM MUAFİYET
Özel Tüketim Vergisi Kanunu (ÖTV) uyarınca, engel oranı yüzde 90 ve üzeri olan bireyler, araç kullanma yeterliliği aranmaksızın tam ÖTV muafiyetinden faydalanabilmektedir. Bu kapsama ortopedik, zihinsel, görme, iç hastalıkları ve psikiyatrik rahatsızlıklar gibi pek çok engel grubu dâhil edilmektedir. Engelli bireyin aracı kullanamaması durumunda, aracı yakın akrabaları veya yasal vasileri kullanabilmektedir. Ayrıca, özel donanımlı araç şartı bu grup için aranmamaktadır.
Engel oranı yüzde 40, yüzde 50 veya yüzde 80 olan bireyler için özel bir ÖTV indirimi mevcut değildir. Engel oranı yüzde 90’ın altındaki bireyler sağlık raporunda yer alan özel tertibat gereksinimlerini karşıladıkları takdirde ÖTV muafiyetine başvurabilirler.
Engel oranı yüzde 90’ın altında olan bireylerin yalnızca özel donanımlı araç kullanma zorunluluğu varsa ÖTV muafiyetinden faydalanabilmeleri mümkündür. Bu durum genellikle ortopedik engellileri kapsamaktadır.
“ÖZEL TERTİBATLI ARAÇ KULLANABİLİR” İBARESİ
Kısmi felç, kol veya bacak kaybı gibi fiziksel engelli bireylerin sağlık raporlarında, “özel tertibatlı araç kullanabilir” ifadesinin bulunması gerekmektedir. Bu kişiler yalnızca kendileri için özelleştirilmiş araçları ÖTV muafiyetiyle temin edebilirler.
Ayrıca, 18 yaş altı ağır engelli çocuklar adına ebeveynleri ya da vasileri ÖTV’siz araç satın alabilmektedir. Bu durumda, araç çocuğun taşınması amacıyla kullanılmaktadır. Zihinsel veya psikiyatrik engeli olan ve engel oranı yüzde 90’ın üzerinde bulunan bireyler için de benzer haklar geçerlidir. Üzerine araç alınan bireylerin bu araçları, üçüncü dereceye kadar yakınları kullanabilmektedir.
Kas erimesi (DMD, SMA gibi) hastalıkları ya da kalıcı felç durumlarında, engel oranı yüzde 90’ın altında olsa dahi, özel tertibat gereksinimi sağlık raporuyla belgelendiğinde ÖTV muafiyetinden faydalanmak mümkündür.
“ENGEL GRUPLARINA GÖRE VERİ YOK”
Yüzde 90 üzeri ve yüzde 40-89 arası engel oranına sahip bireylerin ÖTV muafiyeti hakkı olmasına karşın, Gelir İdaresi Başkanlığı bu iki grup arasındaki dağılım hakkında istatistiksel veri paylaşmamaktadır. Dolayısıyla, ÖTV muafiyeti kullanan bireylerin hangi engel grubuna ait olduğu hakkında kamuoyuyla paylaşılan resmi verilerde bilgi yer almamaktadır.
Muafiyetli araçlar, satın alındığı andan itibaren beş yıl boyunca satılamaz; aksi halde tahsil edilmeyen ÖTV, geriye dönük olarak talep edilmektedir.
Engellilere tanınan ÖTV muafiyeti uygulaması, bazı grupların muafiyet dışında kalması nedeniyle eşitlik açısından eleştirilmektedir.
İŞİTME ENGELLİLER NEDEN ÖTV MUAFİYETİNDEN YARARLANAMIYOR?
ÖTV muafiyeti için özel tertibat şartı bulunmaktadır. Engellilik durumu nedeniyle araçlara özel bir donanım eklenmesi genellikle gerekmemektedir. İşitme engellilerin araç kullanması için teknik değişiklikler genellikle gerekli olmamaktadır.
Bu nedenle, işitme engelli bireyler, “ekonomik avantaj gerektirecek ölçüde araç kullanma engeli” olanlar arasına alınmamaktadır.
Nadir de olsa, bazı istisnalar söz konusu olabilmektedir. Örneğin, bir işitme engelli bireyin aynı zamanda fiziksel bir engeli varsa ve özel tertibatlı bir araca ihtiyaç duyduğu belgelenirse, o zaman ÖTV muafiyeti mümkün olmaktadır.
Ayrıca, engel oranı yüzde 90 ve üzerindeyse, bireyin engel türüne bakılmaksızın ÖTV muafiyeti uygulaması işlemektedir.
