Karabağ’daki Yargılama ve Saldırıların Sonuçları
Karabağ bölgesindeki sözde Ermeni yönetiminin eski siyasi ve askeri yöneticilerinin yargılandığı davanın iddianamesi, Ermenistan’ın 1988-2024 yılları arasında Azerbaycan’a karşı yürüttüğü saldırıların sonuçlarına dair çarpıcı verileri ortaya koydu. Bu süreçte Azerbaycan’ın yaşam kayıpları ve maddi hasarları detaylı bir şekilde belirlendi.
Azeri Kaybı ve Yaralanmalar
İddianameye göre, 1988 ile 2024 yılları arasında gerçekleşen Ermenistan saldırıları sonucunda toplamda 18 bin 850 Azerbaycan vatandaşı yaşamını yitirdi. Bu kayıplardan 3 bin 493’ü sivil, 15 bin 357’si ise asker olarak kayıt altına alındı. Aynı dönemde ayrıca 56 bin 238 Azerbaycan vatandaşı da yaralandı; bunların 4 bin 435’i sivil, 51 bin 803’ü askerdir.
Maddi Zarar ve Altyapı Hasarları
Ermenistan’ın Azerbaycan topraklarını işgali sebebiyle, Azerbaycan’ın sivil altyapısı, ekonomisi, ekolojisi ve askeri envanterleri ciddi şekilde zarar gördü. İddianamede, bu saldırgan politikaların Azerbaycan’a toplam 100 milyar manattan fazla zarara neden olduğu öne sürüldü. Bu da, savaşın getirdiği yıkımın sadece insan kaybıyla sınırlı olmadığını, aynı zamanda ülkenin geleceği için de büyük bir tehdit oluşturduğunu gösteriyor.
Kayıp Azerbaycanlılar ve Bilgi Eksikliği
Özellikle 1. Karabağ Savaşı’nda Azerbaycan’a yönelik saldırılar neticesinde kaybolan 4 binden fazla Azerbaycan vatandaşı bulunuyor. Azerbaycan Esir, Kayıp ve Rehin Alınmış Vatandaşlardan Sorumlu Devlet Komisyonu, kayıp listesinde 3 bin 983 kişinin ismini tespit etmiş durumda. Ancak, Ermenistan yönetimi, bu kayıpların akıbetine dair bilgi vermekten kaçınıyor; kayıpların 3 bin 209’u asker, 774’ü ise sivil kişilerdir.
Toplu Mezarlar ve Ceset Kalıntıları
İkinci Karabağ Savaşı sonrası bölgede yapılan incelemeler sonucunda, toplu mezarlarda kayıp kişilere ait olduğu düşünülen 187 ceset kalıntısı tespit edilmiştir. Bunun yanı sıra, Karabağ’daki yol ve çeşitli inşaat çalışmaları sırasında kayıp kişilere ait 309 ceset kalıntısının daha bulunduğu belirtiliyor. Bulunan ceset kalıntılarından 165’inin kimliği ise belirlenmiştir.
Sonuç
Yargı süreci ve ortaya çıkan bu verilere bakıldığında, 1988-2024 yılları arasında yaşanan saldırıların Azerbaycan halkına ciddi bedeller ödettiği anlaşılmaktadır. Hem insan kayıpları hem de ekonomik hasar, bölgede süregelen gerilimin ve açlığın simgesi haline gelmiştir. Bu durum, sadece savaşın fiziksel etkilerini değil, aynı zamanda toplumsal ve psikolojik travmaların da derinleşmesine yol açmaktadır. Uluslararası toplumun bu mesele üzerinde daha fazla durması ve çözüm için somut adımlar atması önem arz etmektedir.