2024’ün Eylül ayında Salt Beyoğlu’nda açılan sergi, “Tasarımcının Notu”, geçtiğimiz yılın en dikkat çeken etkinliklerinden biri olmayı başardı. Kitap tasarımının önemine vurgu yapan bu sergi, özellikle 70’li yılların ortalarından günümüze kadar olan süreçte kapak tasarımındaki dönüşümleri mercek altına alıyor. Eda Sezgin’in programladığı sergide Aydın Erkmen, Sait Maden, Sadık Karamustafa, Cem Günübek, Savaş Çekiç ve Erkal Yavi gibi birçok ustanın eserleri yer almakta. Bu çerçevede, sergi 2 Şubat’a kadar ziyaret edilebilecek.
Daha önceki yıllarda grafik tasarım alanında kitap odaklı bir serüvenin nasıl geliştiğini anlamak adına Eda Sezgin ile bir röportaj gerçekleştirildi. Serginin arka planında yatan araştırma sürecinin oldukça kapsamlı ve detaylı olduğu ortaya çıktı. Tasarımcının Notu, 2022’de başlamış ve iki yıl süren bir saha araştırması sonucunda ortaya çıkmış. Bu serginin, projenin ilk yansıması olduğunu belirten Sezgin, Türkiye’deki politik iklimin ve kültür yayıncılığındaki değişimlerin sağladığı farklı dinamiklere de ışık tutuyor.
TASARIMCININ KONUMU
Sezgin, sergideki araştırmalarla ilgili olarak, “Bu dönemde bir yanda ülkenin politik ikliminde entelijansiyanın kültür yayıncılığındaki varlığı, diğer yanda ise özel sektörün kültürel girişimleri dikkate alındı” dedi. Sergi, tasarımcıların kitap nesnesi içindeki konumlarını araştırırken, geçmişteki görüşmelerle şekillenen notlar üzerinden bu konumlandırmayı ele alıyor.
DENEYSEL ÖNERMELER
Serginin içeriği açısından kitapların her zaman bir tasarım nesnesi olarak ele alındığını kaydeden Sezgin, 90’lı yıllara kadar kapak tasarımının öne çıktığını, iç düzenlemenin ise ayrı bir süreç olarak kabul edildiğini vurguladı. Tasarımcıların süreklilik arz eden farklılıklarının ve 2000’lerde sanat yayınlarının çeşitliliğinin tasarım ilişkisini zenginleştirdiğini belirtti. Bu dönemde kitap tasarımında, malzeme kullanımına dayanan bir deneyimsel yaklaşımın ortaya çıktığı gözlemleniyor.
TASARIM GÜCÜNÜN ÖNE ÇIKIŞI
Sezgin, 80’li ve 90’lı yılların tasarım eğilimlerinin günümüz için anlamını 90’lı yıllarda bilgisayar teknolojisinin etkisiyle birlikte değişim yaşandığını ifade ederek, “Bu durum tasarımcı ve yayıncı işbirliklerini daha da zenginleştirdi” dedi. Tasarımcıların malzeme kısıtlamaları olsa bile, tasarımın gücünü ön plana çıkarmaya çalıştığını söyleyerek 2000’lerin sanat yayınlarının bu dönemin yansımaları olduğunu belirtti.
BELGESELLER, AÇIK DERSLER
Serginin yanı sıra, bu süreçte düzenlenen kamu programlarının da dikkat çektiği ifade edildi. 90’larda kitap tasarımını ele alan panellerin yanı sıra, daha sonra gerçekleştireceği atölyeler ve açık dersler ile katılımcılara yol açmayı sürdürüyor. 21 Ocak’ta Sadık Karamustafa’nın düzenleyeceği açık dersin ilk bölümü de merakla bekleniyor. Yakında gerçekleştirilecek olan “Punto, Pikaj, Baskı!” film programı da tasarım dünyasındaki 1980 sonrası değişimleri konu alıyor.
YAPAY ZEKÂ VE SONRASI
İleriye dönük planlar arasında yapay zekanın tasarım üzerindeki etkilerine dair bir sergi düzenlemesi de yer almakta. Sergi ile birlikte teknolojinin kitap tasarımına sağladığı katkılar üzerinde durulacak. Sezgin, yapay zekanın tasarım süreçlerinde nasıl bir rol oynayacağına dair merak ettiğini ifade etti. Kitap ve tasarım arasındaki ilişkinin bir 20 yıl sonra nasıl biçimleneceği sorusu, geleceğin tasarımcıları için belirsizlikler barındırıyor.
Erkal Yavi’nin, Aziz Nesin’in “Şimdiki Çocuklar Harika” kitabına çizdiği desen ve kapak, 1983
