Türk Polis Teşkilatının Tarihçesi ve Güncel Durumu
Türk Polis Teşkilatının temelleri, 10 Nisan 1845’te İstanbul’da kurulan “Polis” adlı bir teşkilat ile atıldı. Bu yeni teşkilat, kuruluşuyla birlikte çeşitli görevler üstlenmiş ve aynı tarihte yayımlanan “Polis Nizamnamesi” ile operasyonel çerçevesini belirlemiştir. Osmanlı İmparatorluğu’ndaki Tanzimat ve Islahat hareketleri çerçevesinde, Avrupa’daki örneklere benzer bir polis teşkilatı oluşturulması amaçları doğrultusunda adımlar atılmıştır. 1876’da ilan edilen Birinci Meşrutiyet sonrası ise, bu hedefe yönelik olarak 1879 yılında “Zaptiye Nezareti” kuruldu.
Emniyet Genel Müdürlüğü’nün bugünkü görevlerini yerine getiren “Zaptiye Nezareti”, 1909 yılında kaldırılarak yerine “Dahiliye Nezareti”ne bağlı bir yapı altında “Emniyeti Umumiye Müdürlüğü” oluşturulmuş ve aynı zamanda İstanbul vilayetine bağlı bir polis müdürlüğü kurulmuştur. Bu dönemde, Emniyeti Umumiye Müdürlüğü’nün görev tanımı, 9 Aralık 1913’te çıkarılan “Dahiliye Nezareti Teşkilat Nizamnamesi” ile “memleketin emniyet ve inzibatına taalluk eden her türlü umum ve muamelatı takip etmek” olarak belirlenmiştir.
Emniyeti Umumiye Müdürlüğü, ilk başta “emniyet”, “memurin”, “levazım”, “muhasebe” ve “tahribat” gibi temel birimlerden oluşmuş, zamanla “heyet-i istihbariye”, “seyrüsefer”, “ecanip” ve “takibat-ı adliye” gibi ek birimlerin de oluşturulmasıyla daha kapsamlı hale gelmiştir. 21 Mayıs 1913’te yayımlanan Polis Nizamnamesi ile polis teşkilatının örgütlenmesi, görev tanımları ve diğer tüm özlük işleri de yeniden yapılandırılmıştır. Bu dönemle birlikte, polisin 3 sınıfa ayrıldığı ve başkent polis teşkilatı ile diğer iller arasındaki yapının farklılıkları üzerinde durulmuştur.
Kurtuluş Savaşı sonrası, İstanbul’un kontrolünü ele geçiren milli hükümet, Osmanlı Devleti’nin “Emniyeti Umumiye Müdürlüğü”nü “İstanbul Polis Müdürlüğü”ne dönüştürerek, Anadolu’daki ikili polis sistemini tek çatı altında toplama çabaları göstermiştir. 1920 yılından itibaren Erzurum Milletvekili Mustafa Durak Bey öncülüğünde Emniyeti Umumiye Müdürlüğü yeniden yapılandırılmaya başlanmıştır. Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşuyla birlikte, 24 Ekim 1923 – 6 Şubat 1924 tarihleri arasında ilk Emniyet Umum Müdürü İsmail Hamit Oktay olmuştur.
29 Ekim 1923’te Cumhuriyetin ilan edilmesiyle Türkiye, zayıf bir polis teşkilatını devralmış; zaman içerisinde çeşitli yatırımlar ve yeniliklerle ulusal ve uluslararası alanda etkili bir Türk Polis Teşkilatı oluşturmayı başarmıştır. Bugün, Türk polisi, özgürlük ve güvenlik dengesi, hukuk devleti ilkeleri ve insan hakları perspektifiyle çalışarak, vatandaşların can ve mal güvenliğini sağlamak amacıyla 7 gün 24 saat hizmet vermektedir.
2024 yılı sonu itibarıyla Türk Polis Teşkilatı, 349 bin 61 kişilik bir kadroyla görev yapmaktadır. Bu personelin 332 bin 929’u emniyet hizmetlerinde, 16 bin 132’si ise diğer hizmet sınıflarında bulunmaktadır. Emniyet hizmetleri sınıfının dağılımı; yüzde 6,6’sının polis amirleri, yüzde 84,1’inin polis memurları, yüzde 9,3’ünün ise çarşı ve mahalle bekçileri oluşturmasıyla dikkat çekmektedir.
Emniyet Genel Müdürü Mahmut Demirtaş, Türk Polis Teşkilatının 180. kuruluş yıl dönümünü kutlayarak, tüm emniyet mensuplarının toplumda güvenliği sağlama konusundaki gayretlerinin teşkilatın büyüklüğünün ve saygınlığının temeli olduğunu vurguladı. Gerçekleştirilen tüm çalışmaların odağında temel hak ve özgürlükler, hukukun üstünlüğü ve insan haklarına saygının olduğunu belirten Demirtaş, 1845 yılından bu yana edinilen tecrübe ile kamu güvenliğinin sağlanmasından güvenlik hizmetlerinin her alanda sunulmasına kadar devam edeceklerini ifade etti. Ayrıca, vatan için canını feda eden şehitleri saygıyla anarak, görev yapmaya devam eden emniyet mensuplarına şükranlarını sundu.
