Türkiye Cumhuriyeti 102 yaşında…
Gazi Mustafa Kemal Atatürk ve arkadaşları, yaptıkları çalışmalar sonucu Türkiye’ye yakışır yönetim şeklinin Cumhuriyet olduğuna karar verdi.
29 Ekim 1923 tarihinde de Cumhuriyet ilan edildi.
MECLİS’İN 43. OTURUMUNDA KABUL EDİLDİ
Cumhuriyet, “Büyük Millet Meclisi Kanun-ı Esâsî Encümeni” olan Anayasa Komisyonu’nun, 1921 Anayasası’ndaki altı maddenin değişmesi maksadı ile hazırladığı tasarının Meclis’in 29 Ekim 1923 Pazartesi günü yaptığı 43. oturumunda kabul edilmesiyle edildi.
“YÖNETİM ŞEKLİ CUMHURİYET, DİNİ İSLAM”
Bu tasarıya göre Anayasa’nın ilk maddesine, “Türkiye’nin yönetim şeklinin ‘Cumhuriyet’, devletin dininin ‘İslâm’, resmi dilinin de Türkçe olduğu ekleniyordu. Diğer maddeler de Cumhurbaşkanlığı, Başbakanlık ve Hükümet hakkındaydı.
CUMHURİYET’İN İLANININ RESMİ BELGESİ
Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Anayasa’da 29 Ekim 1923’te yaptığı değişikliklerin yazılı olduğu sayfa ortaya çıktı. Bu metin, Cumhuriyet’in ilânının resmî belgesi olarak kayıtlara geçti. (TBMM Arşivi).
Yapılan oylamadan hemen sonra ise seçime geçildi ve Mustafa Kemal Paşa, kurulan yeni devletin ilk reisicumhuru seçildi.
İşte Büyük Millet Meclisi Arşivi’nde bulunan kanun belgesi ve bu belgede yer alan maddelerin ayrıntıları…
Birinci Madde:
Hâkimiyet, bilâ kayd ü şart milletindir. İdare usulü halkın mukadderatını bizzat ve bilfiil idare etmesi esasına müsteniddir (dayanır). Türkiye Devleti’nin şekl-i hükümeti Cumhuriyettir.
Birinci Madde:
Hâkimiyet, bilâ kayd ü şart milletindir. İdare usulü halkın mukadderatını bizzat ve bilfiil idare etmesi esasına müsteniddir (dayanır). Türkiye Devleti’nin şekl-i hükümeti Cumhuriyet’tir.
İkinci Madde:
Türkiye Devleti’nin dini, din-i İslâm’dır. Resmî lisanı Türkçedir.
Üçüncü Madde:
Türkiye Devleti Büyük Millet Meclisi tarafından idare olunur. Meclis, Hükümet’in inkısam ettiği şuubât-ı idareyi (ayrı ayrı bölümlere ayırdığı idarî işleri) İcra Vekilleri vasıtasıyla idare eder.
Dördüncü Madde:
Türkiye Reisicumhuru, Türkiye Büyük Millet Meclisi Heyet-i Umumiyesi tarafından ve kendi âzası meyânından bir intihap (seçim) devresi için intihap olunur (seçilir). Vazife-i riyaset (başkanlık görevi), yeni Reisicumhur’un intihabına (seçimine) kadar devam eder. Tekrar intihap olunmak (seçilmek) caizdir.
Beşinci Madde:
Türkiye Reisicumhuru, devletin reisidir. Bu sıfatla lüzum gördükçe Meclis’e ve Heyet-i Vekile’ye riyaset (hükümete başkanlık) eder.
Altıncı Madde:
Başvekil, Reisicumhur tarafından ve Meclis âzası meyanından intihap olunur (Meclis üyeleri arasından seçilir). Diğer vekiller Başvekil tarafından yine Meclis âzası arasından intihap olunduktan sonra hey’et-i umumiyesi (hepsi) Reisicumhur tarafından Meclis’in tasvibine arzolunur. Meclis hâl-i içtimada (çalışma döneminde) değil ise keyfiyeti tasvip Meclis’in içtimaına tâlik olunur (toplantısına ertelenir)
