Türk akademisyenler, Türkiye Uzay Ajansı koordinesinde hastalık ve çevresel strese dayanıklı çeşit geliştirme çalışmaları kapsamında, Çin Ulusal Uzay İdaresinin “Shijian-19” uydusuyla uzaya nohut ve Arabidopsis (fenotu) bitkisi tohumu gönderdi.
Ege Üniversitesinin (EÜ) Biyoloji Bölümü öğretim üyeleri Doç. Dr. Rengin Özgür Uzilday ve Doç. Dr. Barış Uzilday, “Uzay Ortamından Yararlanarak Arabidopsis thaliana’da ER Stresi Toleransı İçin Gen Keşfi” ile “Nohutta Kuraklık Stresine Toleransı Artırmak İçin Uzay Islahı” adlı projeler geliştirmiştir. Bu projeler, Türkiye Uzay Ajansı’nın koordinasyonu altında, çevresel strese ve hastalıklara dayanıklı bitki çeşitleri geliştirmek amacıyla hayata geçirilmiştir.
Projeler kapsamında nohut ve Arabidopsis bitkisi tohumları, “Shijian-19” isimli uydu aracılığıyla uzaya gönderilmiş ve yaklaşık 14 gün boyunca uzayda kalmıştır. Uzaya gönderilen bu tohumlar, başarılı bir şekilde uydu ile Dünya’ya geri dönmüş ve ardından araştırmalara devam etmek üzere EÜ’ye teslim edilmiştir.
Doç. Dr. Barış Uzilday, yaptığı açıklamalarda uzaydaki koşulların bitki hücreleri üzerinde kozmik radyasyon ve mikro yerçekimi gibi etkilere neden olduğunu ifade etti. Bu özel koşullar altında bitkilerin mutasyon geçirdiğini belirten Uzilday, uzayda elde edilen genetik çeşitliliğin, dünyadaki klasik bitki ıslah yöntemleriyle ulaşılamayan yenilikler sunduğunu vurguladı.
Uzilday, bu yöntemin özellikle tarım açısından önemli bir fırsat yarattığını, çevresel streslere ve hastalıklara dayanıklı yeni çeşitler geliştirilmesi adına büyük bir katkı sağladığını dile getirdi. Projeleri kapsamında nohut bitkisi üzerinde yapılacak mutasyon ıslah çalışmalarının, iklim değişikliği ile artan kuraklık stresine dayanıklılığı artırmayı hedeflediğini belirtti. Tarım ve Orman Bakanlığı ile Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü işbirliğiyle gerçekleştirilecek bu çalışmada, Türkiye’de yaygın olarak ekilen “Sarı-98” nohut çeşidinin kullanıldığı ifade edildi.
Ege Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Necdet Budak, proje hakkında yaptığı değerlendirmelerde, Doç. Dr. Rengin Özgür Uzilday ve Doç. Dr. Barış Uzilday’ı başarılarından dolayı kutladı. Ayrıca, projenin Asya-Pasifik Uzay İşbirliği Örgütü tarafından desteklendiğini de sözlerine ekledi. Budak, çalışmanın Türkiye’de ilk kez uzay ıslahı araştırması olarak önem arz ettiğini açıkladı.
