Uluslararası Adalet Divanı (UAD), Azerbaycan’ın Ermenistan’a karşı açtığı “Her Türlü Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Uluslararası Sözleşme”nin (CERD) ihlali davasında yargı yetkisi olduğuna ve davanın esasının görüleceğine karar verdi. Bu karar, UAD’nin, uluslararası anlaşmazlıklar konusunda hangi davalara bakabileceği üzerine verdiği önemli bir karar niteliği taşıyor.

Birleşmiş Milletler’in yargı organı olan UAD, Azerbaycan tarafından getirilen müvekkil iddiaları ve Ermenistan’ın sunduğu üç ön itirazla ilgili olarak, Ermenistan’ın yargı yetkisi olmadığı ve davanın esasının görülmemesi yönündeki iddialarını reddetti. Divan, 16’ya karşı 1 oyla Azerbaycan’ın mayınlarla ilgili yetkisini kabul etti ve bu konuda da süreçlerin ilerleyeceğine işaret etti.

Azerbaycan, Ermenistan tarafından eski Karabağ topraklarına döşenen mayınların ve bubi tuzaklarının Azerbaycan Türklerinin topraklarına geri dönüşünü engellediğini iddia etti. UAD, bu durumu değerlendirirken, Azerbaycan’ın, mayın yerleştirilmesinin bir CERD ihlali olarak sunmaktan çok, bu durumun etnik temizlik politikasıyla ilgili bir kanıt olarak öne sürdüğünü belirtti.

MAYIN İDDİALARI ESASTAN İNCELENECEK

Uluslararası Adalet Divanı, Ermenistan’ın mayınlarla ilgili yetki itirazının geçersiz olduğuna hükmetti. UAD, Ermenistan’ın savunmasına dayanarak, mayınların askeri bölgelerin dışındaki sivil yerleşim alanlarında bulunduğu iddialarını inceledi. Azerbaycan avukatları, bu durumun askeri amaçlar dışında olduğu savunmasında bulundu.

Ermenistan ise nisan ayındaki duruşmalar sırasında, mayınların askeri açıdan savunma amaçlı yerleştirildiğini öne sürmüştü. Fakat UAD, Ermenistan’ın bu iddialarının yeterince ikna edici olmadığını belirtti ve bu konunun siyasi ve hukuki niteliklerinin detaylı bir inceleme gerektirdiğine dikkati çekti.

Diğer yandan, UAD aynı gün Ermenistan’ın Azerbaycan aleyhine açtığı davada da Azerbaycan’ın itirazını reddederek, bu davanın da esasından görüleceğini onayladı. İki ülke arasında karşılıklı olarak açılmış olan bu davalar, orantılı bir şekilde CERD ihlaline dayanmaktadır.

İKİ ÜLKE ARASINDAKİ KARŞILIKLI DAVA

Ermenistan, Türk tarafına karşı 16 Eylül 2021 tarihinde UAD’de “Her Türlü Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Uluslararası Sözleşme”ni ihlal ettiği iddiası ile dava açmıştı. Bu dava, aynı zamanda Azerbaycan’ın 2020’de başlayan 44 günlük 2. Karabağ Savaşı sırasında ve sonrasında yaşanan olayları kapsamaktadır.

Azerbaycan, 21 Nisan 2023 tarihinde mahkemenin yargı yetkisine ilişkin olarak ön itirazlar sunarak, Ermenistan’ın davasının reddedilmesi gerektiğini savunmuştur. Ayrıca, Azerbaycan’ın 23 Eylül 2021 tarihinde açtığı ve yine Irk Ayrımcılığı Sözleşmesi’nin ihlaline dayanan davada, 30 yıll